Zdrowie prosto z drzewa

Owoce, obok warzyw są podstawą diety według Piramidy Żywieniowej, powinny stanowić połowę tego, co spożywamy (razem z warzywami; przy czym 2/3 to warzywa, a 1/3 to owoce).

Jakie owoce są najlepsze? Takie, które mogą być uprawiane w ogródku, sadzie, czy na działce – prosto z krzaka i drzewa 😉 Ekonomicznie, ekologicznie i zdrowo. Przeczytajcie o kilku z wielu owoców, które warto znać, zajadać, a najlepiej zasadzić, jeśli tylko jest taka możliwość.

Jabłka

To wyjątkowe owoce; w polskich sadach kryje się bogactwo, które warto docenić. Co dobrego mają dla nas jabłka, jeśli chodzi o wartości odżywcze i zdrowotne? Niemało. Znajdziemy w nich szereg witamin i minerałów (m.in. witamina C, beta – karoten, potas, wapń). A oto pozytywne działania jabłek:

• Surowe jabłka są owocem polecanym dla cukrzyków (mają niski indeks glikemiczny – 38);
• Dzięki zawartości błonnika, regulują poziom cukru we krwi, co również zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II;
• Wyrównują poziomu cholesterolu, a tym samym chronią przed miażdżycą i zawałem;
• Są pomocne w odchudzaniu, nie tylko dzięki niskiej zawartości kalorii 46kcal/100g), ale także dzięki wysokiej zawartości pektyn, które na długo eliminują uczucie głodu;
• Pobudzają perystaltykę jelit, zapobiegają zaparciom;
• Dzięki zawartości flawonoidów mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka jelita grubego;
• Wysoka zawartość witaminy C (4,6mg/100g) pomaga w budowaniu odporności i uszczelnia naczynia krwionośne;
• Naukowcy z Uniwersytetu Teksas w Austin wykazali, iż kwas ursolowy (znajdujący się m.in. w skórce jabłka) w połączeniu z resweratrolem lub kurkuminą  hamowały rozwój nowotworu prostaty;
• Jabłka pomagają w regeneracji płuc byłym palaczom oraz mogą opóźnić starzenie się płuc u osób niepalących;
• Warto również zwrócić uwagę na owoce jabłoni ozdobnych, które nadają się bardziej na przetwory niż do bezpośredniego spożycia, jednak również posiadają szereg wartości zdrowotnych – zawierają witaminę C i A, garbniki, kwasy organiczne czy sole mineralne;
• Ciekawe również są owoce jabłoni o czerwonym miąższu, które posiadają antocyjany – naturalny środek na choroby cywilizacyjne (jak w czerwonym winie !)

To tyle, jeśli chodzi o najpopularniejsze owoce w naszym kraju. Zobaczmy co mają dla nas inne, mniej znane, ale równie ciekawe i zdrowe smakołyki.

Grusza

Owoc o wykwintnym smaku, znany już w czasach antycznych. Smak i charakterystyczne „rozpływanie się” w ustach, które prawie wszyscy znamy… Ale oprócz tego jest coś jeszcze. W medycynie ludowej lecznicze działanie gruszek znane było już dawno temu. Choroby z gorączką, zaparcia, zatrucia, bóle głowy to tylko część przypadłości przy których można spożywać gruszki.

• Są to owoce mało kaloryczne. 85% masy owoców to woda. Zawartość energetyczna to około 57 kcal w 100 g.
• Wbrew wielu stereotypom gruszki nie są ciężkostrawne.
• Wysoka zawartość błonnika. Połowa w skórce owoców. Błonnik poprawia pracę jelit, zapobiega zaparciom. Może to wpływać na ograniczanie ryzyka raka okrężnicy.
• Mają niski indeks glikemiczny (równy 30), więc mogą być obecne w diecie cukrzyków
• Wpływa też na regulację układu krwionośnego.
• Zawartość pektyn hamuje wchłanianie tłuszczów i cholesterolu.
• Spożywanie gruszek ma działanie alkalizujące
• Zawiera znaczne ilości witamin A, B1, B2, C, foliany. Jest bogata w potas, fosfor, mikroelementy między innymi bor.
• Mnóstwo składników biologicznie aktywnych: flawonoidy, karotenoidy. Mają one wpływ na ograniczanie ryzyka chorób dietozależnych.

Morwa

Słodziutkie i pyszne. Idealny dodatek do musli, owsianki, jaglanki, czy też jogurtu. Do wyboru czarna lub biała. Czarna ma mniej cukrów o połowę (5 – 9 %)  od białej (do 12%). Obydwie mają flawonoidy, prowitaminę A, garbniki, związki pektynowe oraz witaminę C. Nie bez przyczyny mieszkańcy Kaukazu uważają owoce morwy za przedłużające życie. Nie tylko owoce, ale także liście i kora morwy mają właściwości zdrowotne.

• Dzięki zawartości witaminy C (34,4mg/100g) i kwercetyny wspomaga odporność organizmu oraz zapobiega przeziębieniom;
• Zawarta w morwie białej kwercetyna działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo oraz przeciwzapalnie;
• Może wspomóc leczenie anemii, ponieważ jest dobrym źródłem żelaza (1,85mg/100g);
• Owoce morwy białej stosuje się przy leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy;
• Owoce morwy czarnej używa się jako środek napotny;
• Liście morwy regulują poziom cukru we krwi;
• Liście morwy białej są pomocne w odchudzaniu (dzięki zawartości alkaloidu DNJ, 43kcal/100g);
• Morwa zawiera antocyjany, które działają protekcyjnie w chorobach nowotworowych, ponadto działają przeciwmiażdżycowo oraz mają dobry wpływ na wzrok
• Wykazuje duży potencjał antyoksydacyjny;
• W tradycyjnej medycynie chińskiej morwa stosowana była jako środek obniżający temperaturę, przeciwbólowy i moczopędny, a także jako okłady na rany i do leczenia zapalenia jamy ustnej;

Pigwa

Kolejnym owocem, dostępnym i już dość popularnym jest pigwa, która była udomowiona dawniej niż jabłoń. Doceniona przez starożytne cywilizacje. Podobno istnieją źródła mówiące o tym, że to pigwa była owocem, zerwanym przez Ewę. Pigwie zawdzięczamy słowo marmolada (portugalskie „marmalade” oznaczało długo gotowana konfiturę z pigwy). „Polska cytryna” idealna jako dodatek do herbaty, a także na nalewki czy przetwory. No i rewelacyjnie nadają się na galaretki, dzięki zawartości pektyn.

• Idealna do podnoszenia odporności organizmu i w walce z przeziębieniem;
• Posiada właściwości antybakteryjne;
• Wspomaga organizm w walce przy infekcjach górnych dróg oddechowych;
• Zawartość polifenoli sprawia, że likwiduje wolne rodniki;
• Gotowane owoce są dobrym lekarstwem przeciwwymiotnym;
• Korzystnie wpływa na pracę wątroby;
• Przy niestrawności, bólach żołądka, czy zapaleniu jelita grubego można wykorzystać śluz, napar lub macerat z nasion pigwy;
• Macerat i napar z pigwy można wykorzystać również w kosmetyce – na zmarszczki lub trądzik;
• W Japonii owoce stosowane są w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia i miażdżycy oraz przy zatruciach metalami ciężkimi;
• Dzięki zawartości żelaza (0,7mg/100g) pomaga przy niedokrwistości;
• Pigwa zawiera również miedź, potas i wapń, a ponadto kwas asparaginowy, glicynę, alaninę i cysteinę;
• Pigwa zawiera 55kcal/100g;

Bez czarny

Magiczna roślina. Dzięki swoim właściwościom mówiono, że bez to roślina na sto chorób, nazywano go „apteczką Pana Boga” lub „chłopską apteczka”. Niemalże wszystkie części rośliny maja właściwości zdrowotne: kora, korzenie, liście, kwiaty, owoce.

• Kwiaty i owoce zawierają polifenole (kwiaty najwięcej zawierają flawonoidów, natomiast owoce obok flawonoidów – antocyjany), dzięki czemu wykazują wysoka aktywność antyoksydacyjną;
• Kwiaty bzu mają działanie przeciwgorączkowe, napotne, wykrztuśnie, przeciwzapalne oraz moczopędne; mają zastosowanie podczas przeziębień, w chorobach reumatycznych i zapalnych dróg oddechowych;
• Napary z kwiatów czarnego bzu wzmacniają naczynia krwionośne;
• Napary z kwiatów wykorzystywane są do przemywania oczu przy zapaleniu spojówek i płukania jamy ustnej w stanach zapalnych;
• Owoce bzu czarnego również działają napotnie i moczopędnie, dodatkowo wykazują lekkie działanie przeczyszczające;
• Owoce działają przeciwbólowo, wspomagają w leczeniu migreny, nerwobóli i mięśniobóli czy rwy kulszowej;
• Owoce działają odtruwająco, „oczyszczają krew”;
• Czarny bez jest pomocny również przy problemach skórnych;

WAŻNE! Liście, owoce (i pestki) na surowo są trujące! Zawierają glikozyd sambunigrynę.

Kompoty, soki, napary, herbatki, dżemy, konfitury, kisiele, syropy, wina, a nawet ocet – to wszystko można przygotować z bzu. Do wyboru, do koloru – korzystajmy! Bez czarny jest powszechnie dostępny, grzech nie skorzystać.

Nieszpułka

Znacie? Warto, gdyż jest bardzo ciekawym drzewem owocowym z ponad 3000 – letnią historią. Uprawiana była już przez Prasłowian, bardzo ceniona i popularna w średniowieczu, dzisiaj raczej mało znana, ale czas to zmienić! Nie dość, że jest ciekawym, dekoracyjnym krzewem (lub drzewem – osiąga wysokość do 5m.) z pięknymi, dużymi kwiatami na przełomie wiosny i lata, to jej owoce są bardzo aromatyczne i pełne witamin.

Owoce do spożycia w stanie surowym nadają się po przemarznięciu lub kilku – kilkunastu dniach leżakowania w cieple. Wspaniałe do dżemów, konfitur, soków, kompotów, galaretki lub marynat. Owoce nieszpułki zawierają spore ilości kwasów organicznych, garbników, pektyn, soli mineralnych oraz witaminy C.

• Posiada właściwości antyoksydacyjne (czyli pełni istotną rolę w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych);
• Wzmacnia organizm i podnosi naszą odporność;
• Dobrze wpłynie na stan naszych włosów i skóry i paznokci;
• Poprawia stan naszych kości, dzięki sporej zawartości wapnia;
• Wspomoże nasz układ nerwowy, dzięki zawartości magnezu, fosforu i potasu;
• Herbaty i napary z liści i owoców wykorzystywane były do wspomagania układu trawiennego oraz przy stanach zapalnych jamy ustnej;
• Reguluje pracę jelit;
• Działa moczopędnie;

DEREŃ

To jeden z naszych ulubionych owoców, o intrygującym smaku. Krzewy lub drzewka derenia wykorzystuje się w ogrodach jako rośliny ozdobne. Odporne na mrozy (do -37 stopni). Znany już w starożytności – Hipokrates pisał o właściwościach leczniczych liści derenia, z których wywar stosowany był przy bólach żołądkowych. Owoce mają szerokie zastosowanie w kuchni: marmolady, dżemy, galaretki, kompoty, kisiele, soki, nalewki a nawet cydry. Owoce, liście i pędy, wykorzystywane są w ziołolecznictwie, a dawniej nawet kora i korzenie oraz kwiaty. 

• Owoce derenia zawierają ponad 100 mg% witaminy C;
• Są bogatym źródłem przeciwutleniaczy (antocyjanów), które będą pomagać w zmniejszeniu niekorzystnych efektów stresu oksydacyjnego oraz chronić przed cukrzycą, miażdżycą czy nowotworami;
• Są źródłem werbenaliny, która jest związkiem o właściwościach antybiotycznych i przeciwzapalnych;
• Kisiele i odwary z owoców polecane są przy bólach żołądkowo – jelitowych;
• W Gruzji przygotowuje się gęsty ekstrakt z owoców derenia i dzikiej gruszy, który podaje się z wodą 3 razy dziennie osobom chorym;
• Owoce derenia pomocne są także przy złej przemianie materii;
• Przydatne przy lekkiej anemii (zawierają spore ilości żelaza, a przy tym witaminy C, dzięki czemu żelazo jest lepiej wchłaniane);
• Użyteczne także w chorobach skóry (maseczki, toniki);
• Przy przeziębieniach pomogą konfitury z derenia;
• W Armenii z naparu tłuczonych pestek robi się okłady na ropnie;
• Przy gorączce stosuje się napar z kwiatów lub owoców derenia.

Ciekawostki:

• Palone ziarna derenia można wykorzystać zamiast…kawy. Napój podobno znany od wieków.
• Twarde drewno derenia znakomicie nadawało się do wyrobu włóczni – i właśnie z derenia wykonana była włócznia Odyseusza, natomiast Romulus (założyciel Rzymu) nakreślił włócznią z derenia granice Wiecznego Miasta

Nie pozostaje nam nic innego, jak życzyć Wam smacznego i zdrowia! 

Autor: 

Ewa Ciotucha

doradca żywieniowy i dietetyczny, psycholog, wielbicielka diety roślinnej, a dla równowagi waty cukrowej. Matka przemytniczka- przemyca zdrowe produkty pod postacią smakołyków.