Pielęgnacja roślin

Sadzenie.

W przypadku roślin z gołym korzeniem polecamy wysadzanie roślin jesienią lub wczesną wiosną. W przypadku kiedy zakupione przez Państwa rośliny należą do gatunków/odmian bardziej wrażliwych na ewentualne niekorzystne warunki zimowe (mróz) lepiej wysadzać wioną. Kiedy Państwa działka jest narażona na „odwiedziny” zajęcy lub innych zwierząt podgryzających rośliny lepiej wysadzać wiosną kiedy zwierzęta te mają już inne smakołyki. W miarę możliwości dobrze jest przygotować miejsce pod wysadzanie nowych roślin. O ile jest to możliwe to nawet na rok przez planowanym wysadzeniem należy uprawić/przekopać glebę, usunąć chwasty trwałe, zastosować nawożenie organiczne lub nawozy wieloskładnikowe. W przypadku wysadzenia na stanowiskach lepiej przygotowanych, rośliny lepiej się przyjmują i szybciej rosną.

Rośliny z gołym korzeniem sadzimy tak głęboko aby miejsce szczepienia/okulizacji (miejsce w którym podkładka łączy się z odmianą szlachetną) wystawało nad poziom gleby ok 10-15 cm. Rośliny z doniczek wysadzamy tak aby bryła korzeniowa wyjęta z donicy była na równo z poziomem gleby (nie zakopujemy głęboko bryły korzeniowej!).

Na stanowiskach silnie zadarnionych polecamy, po wysadzeniu roślin, odwrócić darń „do góry korzeniami” przy użyciu szpadla w odległości ok 0,5 m od wysadzonego drzewka.

Dla roślin wysokich,  gatunków silniej rosnących, odmian tworzących duże/ciężkie owoce polecamy posadzone drzewka przywiązać do podpory.

Namawiamy aby po wysadzeniu drzewek, krzewów wykonać ściółkę wokół roślin. Po sadzeniu należy wyrównać glebą w promieniu 30-50 cm od rośliny, następnie wyłożyć na tę powierzchnię papier, gazety, tekturę, karton (to co jest dostępne a niezbyt potrzebne do innych celów). Kolejnym krokiem jest zabezpieczenia „warstwy z celulozy” aby po przeschnięciu nie odleciała z wiatrem. W tym celu na warstwę papieru należy wyłożyć zrębki, korę, obornik, kamyki lub inny materiał obciążający papier. Taka ściółka wykonana wiosną zabezpiecza glebę przed przesychaniem, silnie ogranicza przerastanie chwastów nawet przez kilka miesięcy, jest szybka i tania w wykonaniu.

Cięcie.

Cięcie drzew owocowych jest rzeczą ważną. Wpływa bezpośrednio na wygląd (formę) drzew, ale również na ich zdrowotność, siłę wzrostu, plonowanie oraz jakość owoców. Drzewa odpowiednio przycinane nie starzeją się szybko, nie są też siedliskiem chorób i szkodników. Prześwietlane regularnie (corocznie) korony minimalizują ograniczają owocowania oraz korzystnie przekładają się na wielkość oraz jakość owoców (lepsza dystrybucja światła w obrębie korony). Zasady cięcia są przygotowane dla działkowców oraz sadowników amatorów. Zalecenia odnoszą się do większości gatunków owocowych ( jabłonie, grusze, czereśnie, śliwy, morele, brzoskwinie, pigwy, jarzębiny, nieszpułki itp.).

Zaczniemy od początku, a więc od instrukcji co zalecamy robić z drzewkiem owocowym po posadzeniu. W pierwszym roku po wysadzeniu nie zalecamy cięcia z wyjątkiem pędów uszkodzonych,  chorych lub niekorzystnych.  Ze względu na zmianę miejsca wzrostu ze szkółki na miejsce docelowe, rośliny nie rosną bardzo silnie. Nieprzycinane rośliny w pierwszym roku mają więcej liści, przez co szybciej się aklimatyzują i tworzą grubszy przewodnik. Na podstawie obserwacji w naszych sadach kolekcyjnych, zalecamy wyprowadzać drzewka owocowe w postaci jednoprzewodnikowej.  Najłatwiej jest to osiągnąć poprzez przywiązanie drzewka po posadzeniu do podpory. Pędy, które konkurują z przewodnikiem usuwamy. Zabieg ten powtarzamy corocznie pozostawiając jeden przewodnik.

Stare wieloprzewodnikowe drzewo czereśni

W drugim roku wskazane jest rozpocząć cięcie dla większości gatunków owocowych. Preferowanym terminem cięcia jest wiosna. Dla gatunków pestkowych optymalny termin to sierpień. Do cięcia polecamy wybierać ostre sekatory, a dla starszych drzew (grube konary) piły. W przypadku nasadzeń na skalę amatorską proponujemy malować rany po cięciu  specjalnymi preparatami do zabezpieczania . W drugim roku rozpoczynamy przycinanie bocznych gałęzi w dolnej części drzewka (tzw. piętro podstawowe, w praktyce kilka gałęzi na wysokości 1-1,5 m, pozostające kilka lat). Każdą dłuższą niż 50-80 cm (licząc od pnia) przycinamy na końcu. Skutkuje to zgrubieniem gałęzi (nie będzie przewisać), zatrzymaniem wzrostu na długość, stymulacją zakładania pąków kwiatowych. Wskazane jest, aby pierwsze cięcie bocznych pędów wykonać na przyroście zeszłorocznym. Przewodnik drzewka rozpoczynamy przycinać po osiągnięciu docelowej dla danego drzewka wysokości (w praktyce wysokość podpory). Przycinamy wtedy około 1/3 lub ½ zeszłorocznego przyrostu (ważne aby wykonać cięcie na drewnie zeszłorocznym,  a nie starszym). Na skutek tego cięcia następuje silna reakcja wzrostowa tuż poniżej miejsca cięcia. Pojawiają się 2-3 nowe silne pędy. Jeden z nich (wyrastający najwyżej) przycinamy na około 5-10 cm od miejsca, z którego wyrasta. Pozostałe usuwamy na krótko (patrz: zdjęcia). Czynność tą powtarzamy corocznie, dzięki czemu przewodnik grubieje, nie przewisa. Ten sposób cięcia zapobiega też wyrastaniu zbyt wysokiego drzewka. Przy systematycznym usuwaniu również bocznych pędów(w części pomiędzy grubszymi konarami u podstawy drzewka do wierzchołka, usuwamy 2-3 pędy każdego roku, w zależności od ilości nowopowstałych pędów) jest to system cięcia pozwalający utrzymać wzrost na stałym, kompaktowym poziomie (system zbliżony do systemu cięcia w sadach towarowych). Ważne jest aby takie cięcie rozpocząć jeszcze kiedy drzewka owocowe są młode, aby wzrost drzewek był stabilny. Przy drzewkach nierosnących, zasuszonych nie ma co ciąć (!).

Po lewej przed cięciem wierzchołka

Po prawej po cieciu

W sadach tradycyjnych, na najsilniejszych podkładach, gdzie wskazane jest aby wzrost drzew był bardzo silny, a konary duże i rozłożyste proponujemy przez pierwsze 2-4 lata wykorzystać również powyższe zalecenia (mamy na uwadze, jabłonie, grusze, czereśnie, silnie rosnące śliwy, silnie rosnące wiśnie). Kiedy drzewka będą miały 4-5 lat, silny, dosyć gruby przewodnik, można rozpocząć pozostawianie gałęzi w górnej części korony (w zależności od potrzeb na wysokości ok 150 -300 cm). Spowoduje to zbudowanie na przestrzeni kolejnych kilku lat grubych konarów bocznych. Warto pamiętać, że formowanie drzewa w tzw. dawnych sadach wyglądało inaczej. Tam wysadzono drzewka owocowe, pomiędzy rzędami uprawiano zboża, wypasano zwierzęta (które podgryzały niższe gałęzie). Po wielu latach kiedy drzewko było już zbyt wysokie, żeby np. krówka je podgryzała tworzyła się rozłożysta korona (poza zasięgiem zgryzania).

Dla starych drzew (kilkudziesięcioletnich) cięcie powinno służyć prześwietleniu koron oraz usunięciu konarów suchych i chorych. Trudno na bardzo starym (i najczęściej ogromnym) drzewie stosować konkretne metody cięcia, jeśli wcześniej nie były na  nim one stosowane. Warto pamiętać, że każde cięcie w części nadziemnej drzewa stymuluje wzrost (korzeni pozostaje tyle samo a mniej jest części nadziemnej). W pewnym stopniu jest to korzystne, ponieważ wpływa na polepszenie jakości owoców. Jednak w przypadku zbyt silnego cięcia drzewko przestaje owocować a bardzo silnie rośnie (zbyt silnie !). 

Krzewy owocowe przycinamy, gdy tworzą zbyt wiele pędów bocznych (nadmiernie się zagęszczają). Wycinamy pędy uszkodzone, wyłamane oraz zasiedlone nadmiernie przez szkodniki. Wskazane jest również odmładzać starsze pędy poprzez coroczne wycinanie najstarszych pędów.

W przypadku roślin tworzących odrosty korzeniowe/odrosty z podkładek należy je również wycinać.

Życzymy przyjemności z cięcia. Powodzenia.

Nawożenie.

W pierwszych latach uprawy najważniejsze jest w miarę możliwości regularne podlewanie roślin. Wiele drzewek umiera w pierwszym roku ponieważ mają jeszcze słabo rozbudowany (płytki) system korzeniowy, który nie zabezpiecza zaopatrzenia w wodę. Dla wszystkich gatunków roślin wskazane jest nawożenie organiczne. Rośliny dobrze reagują na obkładanie ich kompostem, przegniłym obornikiem itp. Nawozy te rozkładając się przez kilka lat uwalniają składniki pokarmowe, zatrzymują wodę. Należy jednak uważać ponieważ zimą mogą w nich zadomowić się gryzonie.

Nawozy mineralne stosujemy najczęściej wczesną wiosną. Dla zastosowań amatorskich polecamy nawozy wieloskładnikowe. W przypadku gleb piaszczystych, bardzo ubogich najlepiej stosować nawozy organiczne. Dla słabych gleb wskazane jest zastosować nawozy sztuczne w kilku mniejszych dawkach np. co 1,5 miesiąca.

Ochrona roślin.

Temat ochrony roślin jest trudną kwestią ponieważ w większości przypadków wymaga zastosowania chemicznych środków ochrony roślin. Wszyscy sadownicy chcieli by stosować jak najmniej „chemii”. Tym nie mniej w sytuacji kiedy rośliny, które wysadziliśmy, dbaliśmy o nie przez kilka lat są niszczone przez szkodniki warto im pomóc. Czasami konieczne jest zastosowane chemicznych środków ochrony roślin. Podstawowym zabiegiem dla większości roślin jest wiosenny zabieg preparatami miedziowymi. Zabezpieczają one rany, otarcia na korze drzew, zwalczają choroby bakteryjne, ograniczają część chorób grzybowych.

W przypadku jabłoni i grusz (dla odmian podatnych na parcha jabłoni) warto zastosować zabiegi środkami miedziowymi do okresu kwitnienia a dla odmian wrażliwych preparaty siarkowe 2-3 razy po kwitnieniu (ewentualnie preparaty zawierając kaptan na początku kwitnienia oraz 2-5 razy po kwitnieniu w odstępach ok 1 tygodnia), szczególnie przy deszczowej pogodzie.

W przypadku pojawienia się szkodników zasiedlających rośliny/zjadających liście polecamy w pierwszej kolejność skorzystać z metod ekologicznych (preparatu biologiczne). Sugerujemy aby tylko w skrajnych przypadkach stosować preparaty chemiczne z grupy pyretroidów (Decis, Fastac, Karate). Działają one szybko na szkodniki, są rozkładane na słońcu. Najlepiej opryskać tylko rośliny zasiedlone przez szkodniki. Jeśli w tym samym ogrodzie znajdują się gatunki/odmiany wolne od szkodników to nie należy ich opryskiwać zapobiegawczo.

Usuwanie chwastów.

Na małą skalę polecamy usuwać chwasty szczególnie z okolic nowo wysadzonych roślin ręcznie. Dobre efekty dajerównież ściółkowanie roślin matami, włókninami, zrębkami lub nawet niepotrzebnymi opakowaniami kartonowymi.  Można również stosować herbicydy (substancje chemiczne niszczące chwasty). Należy jednak pamiętać że w tym przypadku można uszkodzić rośliny z naszych ogrodów. Nawet minimalna ilość „mgiełki” herbicydu z rozpylacza opryskiwacza, która osiądzie na zielonych częściach rośliny może mieć na nią bardzo silny wpływ. Szczególnie niebezpieczna dla rośliny użytkowych jest grupa herbicydów zawierająca glifosat (np. Roundup). Trzeba mieć też na uwadze, że są to syntetyczne substancje chemiczne które mogą się utrzymywać w tkankach roślin, przenosić z wodą, mogą być znoszone z wiatrem…

Zabezpieczanie młodych roślin.

Dla gatunków/odmian wrażliwych na niskie temperatury zalecamy okrywanie na zimę. Po wystąpieniu pierwszych przymrozków jesienią polecamy krzewy (np. pigwowce) i gatunki drzew mniej odpornych podsypać liśćmi, kompostem. Pnie drzew czereśni, pigw, morw w pierwszych latach po posadzeniu dobrze jest owinąć grubą agrowłukniną lub obwiązać słomą. Warto pamiętać aby owijając drzewka młode, o cienkim przewodniku najpierw drzewko zapalikować. Często zdarza się, że drzewka owinięte na zimę są wyłamywane przez wiatry…